Το στοίχημα των περιοχών Natura
Άρθρο της Καθ. Μαρίας Παπαδοπούλου στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (21/4/24).
Η Ελλάδα αριθμεί 446 προστατευόμενες περιοχές (Natura 2000), σε στεριά και θάλασσα, οι οποίες αποτελούν πολύτιμο φυσικό κεφάλαιο για τη χώρα μας. Οι περιοχές δεν είναι και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κλειστά συστήματα. Οι κανόνες, οι ρυθμίσεις των δραστηριοτήτων και οι όροι που αφορούν αυτές τις περιοχές δεν είναι οριζόντιοι, και τίθενται με βάση τις πιέσεις που υφίσταται κάθε φορά το προστατευτέο αντικείμενο. Για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η Ευρωπαϊκή Στρατηγική υπογραμμίζει τη συνεισφορά των ήπιων μορφών ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην προστασία της βιοποικιλότητας, την ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών, τη διατήρηση των ενδιαιτημάτων, αλλά και την τοπική βιώσιμη ανάπτυξη.
Ο ρόλος του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) είναι η παροχή επιστημονικά τεκμηριωμένης γνώμης, ώστε έργα και δραστηριότητες εντός των προστατευόμενων περιοχών να υλοποιούνται με προδιαγραφές και όρους που θα διασφαλίζουν τη διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων. Για να πετύχει μακροπρόθεσμα το εγχείρημα της προστασίας μιας περιοχής δεν μπορούμε να στηριζόμαστε σε στείρες απαγορεύσεις αλλά θα πρέπει να προκύπτουν και απτά οφέλη για τους κατοίκους αυτών των περιοχών. Οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να ενισχυθούν σημαντικά από την ορθολογική διαχείριση των περιοχών Natura 2000 λόγω των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που έχουν ενισχύοντας σημαντικά το εισόδημά τους αλλά και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα λιβάδια Ποσειδωνίας στις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές της χώρας μας, στις οποίες η κυριότερη απειλή είναι η αγκυροβόληση των τουριστικών σκαφών και η υπεραλίευση. Προκειμένου να μετριαστούν οι επιπτώσεις προτείνεται συνήθως η χρήση πλωτών ναυδέτων για τα σκάφη, ενώ σε περιπτώσεις που η πίεση είναι εξαιρετικά μεγάλη προτείνεται ακόμα και η απαγόρευση πάσης φύσεως αγκυροβολίου. Από την άλλη πλευρά, η παρουσία λιβαδιών Ποσειδωνίας σε μία θαλάσσια περιοχή μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού όπως ο καταδυτικός όπου άνθρωπος και οικοσύστημα μπορούν να συνυπάρξουν χωρίς να δημιουργούνται σημαντικές πιέσεις ενώ ταυτόχρονα μπορούν να αναπτυχθούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις τοπικές κοινωνίες.
Προς αυτή την κατεύθυνση, ο ΟΦΥΠΕΚΑ εκπονεί δράσεις όπως η καταγραφή της βιοποικιλότητας σε 20 εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας με στόχο την ανάδειξη της βιοποικιλότητας ως συνδετικού κρίκου μεταξύ του χθες και του σήμερα συμβάλλοντας στην τοπική ανάπτυξη.
Το πιο καθοριστικό για το μέλλον των προστατευόμενων περιοχών είναι μέσω της επιστημονικής γνώσης να καθορίσουμε ποια είναι τα έργα και οι δραστηριότητες που μπορούν να υλοποιούνται σε κάθε περιοχή, σε ποια κλίμακα, σε ποιο εύρος και σε ποια ένταση ώστε άνθρωπος και φύση να συνυπάρχουν αρμονικά. Αν το καταφέρουμε τότε οι προστατευόμενες περιοχές θα αποτελέσουν το μεγαλύτερο εργαστήριο βιώσιμης ανάπτυξης στην πράξη.
Και αυτό είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του ΟΦΥΠΕΚΑ.
(Φωτο: Ελαφόνησος, Παραλία Σίμος,📷Νίκος Κοκκάρης)